Uprawa hydroponiczna – bezglebowa hodowla roślin domowych

Uprawa hydroponiczna to nowoczesny i coraz popularniejszy sposób hodowli roślin domowych, który nie wymaga użycia tradycyjnego podłoża. Dzięki tej metodzie możesz cieszyć się zdrowymi i bujnie rosnącymi kwiatami, jednocześnie eliminując problem przesadzania, szkodników glebowych czy nadmiernego podlewania. Po przeczytaniu naszego artykułu dowiesz się, na czym polega hydroponiczna uprawa, jakie rośliny do hydroponiki sprawdzą się najlepiej oraz jak krok po kroku stworzyć własną bezglebową hodowlę. Sprawdź, jak w prosty sposób wprowadzić tę innowacyjną metodę do swojego domu!

Hydroponika – co to za metoda?

Słowo „hydroponika” oznacza uprawę roślin w wodzie. Wywodzi się od dwóch greckich słów hydro – woda i ponos – praca, trud. Co to jest hydroponika? To metoda uprawy roślin, która nie wymaga użycia tradycyjnej ziemi, zamiast tego dostarczane są roślinom składniki odżywcze poprzez roztwór wodny. Hydroponika nie jest nowym pojęciem – pierwsze wzmianki o tej technice sięgają aż do 500 roku przed naszą erą, kiedy to król Nabuchodonozor sprezentował swojej żonie konstrukcję nazywaną Wiszącymi Ogrodami Babilonu. Rzeka, która przez nie przepływała zaopatrywała korzenie roślin w wodę oraz składniki odżywcze.

Dzięki nowoczesnym technologiom hydroponika stała się wygodnym i efektywnym sposobem uprawy roślin, który można stosować zarówno w domach, jak i na skalę przemysłową. Jeszcze do niedawna słowo hydroponika było rozumiane jako hodowla wyłącznie w wodzie, gdzie korzenie zwisały, zanurzone całkowicie w roztworze. Napowietrzenie oraz nawożenie było kontrolowane przy pomocy systemów, składających się z pompy, kamienia napowietrzającego oraz wkładu z nawozem.

Czym jest semi-hydroponika?

Dzisiaj kolekcjonerzy używają słowa hydroponika najczęściej w kontekście hodowli semi-hydroponicznej, czyli z wykorzystaniem obojętnego chemicznie granulatu. Uprawa hydroponiczna w domu pozwala na stabilizację rośliny w doniczce i przy pomocy podciągania kapilarnego zapewnia korzeniom odpowiednią ilość powietrza oraz wody.

Hydroponika – co to dokładnie oznacza? Koszyczek z rośliną wkłada się do osłonki zewnętrznej, w której znajduje się roztwór z nawozem. Cała sztuka polega na utrzymaniu wody w naczyniu zewnętrznym na optymalnym poziomie, tak, aby granulat nie wysechł, ani, aby nie doszło do zalania korzeni. Wkład powinien mieć stały kontakt z roztworem. Jest to możliwe przy pomocy pociągu kapilarnego, który zapewnia np. sznurek przewleczony przez dziurki w doniczce. Takie rozwiązanie jest opcjonalne – równie skuteczne będzie nalanie wody do wysokości około ¼ wkładu, aby granulat miał stały kontakt z roztworem. Można w pewnym sensie powiedzieć, że uprawa hydroponiczna polega na wstawieniu doniczki w drugie naczynie.

Sprawdź także: Czym podlewać kwiaty doniczkowe? Prawidłowe nawożenie roślin

Jak zacząć uprawę hydroponiczną w domu?

Rośliny rozwijają się dzięki procesowi, zwanym fotosyntezą, w którym wykorzystują światło słoneczne oraz chlorofil. Przekształcają w ten sposób dwutlenek węgla oraz wodę w glukozę i tlen. Nigdzie nie ma wzmianki o „ziemi”, „podłożu”, ani „torfie” – może być to wskazówka, że potrafią one bez nich żyć. Owszem, rośliny potrzebują wody i składników odżywczych, które w klasycznej uprawie domowej pobierają właśnie z podłoża. Ale co jeśli te same elementy mogłyby dostać rozpuszczone w roztworze? Czy to nie oznacza, że rośliny równie dobrze poradziłyby sobie w samej wodzie?

Hydroponika – jak zacząć przygodę z tą metodą? Wystarczy zaopatrzyć się w:

• odpowiedni granulat, np. keramzyt,
• doniczkę z wkładem,
• nawóz rozpuszczalny w wodzie.

Dzięki temu będziesz mógł stworzyć roślinie idealne warunki do wzrostu bez użycia ziemi.

Jakie rośliny nadają się do hydroponiki?

W teorii nie ma przeciwwskazań, aby każdą roślinę uprawiać w hydroponice. Jednakże należy mieć na uwadze, że nie wszystkie poradzą sobie dobrze w takim rodzaju hodowli. Szczególnie polecane do tego typu uprawy są takie rośliny hydroponiczne jak:

• anturia,
• alokazje,
• monstery,
• filodendrony,
• draceny,
• syngonia,
• aglaonemy.

Zobacz: Monstera - odmiany kolekcjonerskie, które musisz znać

W hydroponice będą dobrze rozwijać się także warzywa i owoce, m.in. pomidory, truskawki, sałata oraz zioła. Uprawa w wodzie może być nieco problematyczna w przypadku np. roślin z rodziny marantowatych, sukulentów czy pilei.

Jakie akcesoria są potrzebne do uprawy hydroponicznej?

Akcesoria, potrzebne do hydroponiki to:

• pojemniki zewnętrzne,
• koszyczki,
• wskaźniki poziomu wody.

To wystarczy, by móc rozpocząć tę wspaniałą przygodę i uprawiać rośliny hydroponiczne! Cały zestaw najlepiej zakupić od jednego producenta. Gwarantuje to pewność, że wszystkie akcesoria będą do siebie pasować.

Hydroponika – jak zacząć? Wkład wewnętrzny (koszyczek)

Pierwszym i najważniejszym elementem, który potrzebujesz, jest naczynie wewnętrzne, zwane też koszyczkiem lub wkładem. Pojemniki do hydroponiki od klasycznych doniczek różnią się przede wszystkim budową. Jest to zazwyczaj plastikowe naczynie z dziurkami przypominającymi koszyczek. Rozkład szczelin we wkładzie może być różny w zależności od producenta. Możesz się spotkać zarówno z takimi, które przypominają w całości ażurowy koszyk, ale zdarzają się też takie, które wyglądają jak zwykła plastikowa doniczka, natomiast na spodzie i w dolnej części ścianek mają szczeliny. Założenie hydroponiki jest takie, że korzenie powinny móc się swobodnie rozrastać, przechodząc przez dziurki we wkładzie.

Obecnie najbardziej popularne są dwa typy wkładów do hydroponiki:

• pierwszy wariant ma wycięcie, na znajdujący się z boku wskaźnik wody. Działa on na zasadzie pływaka, który unosi się w miarę dolewania wody do doniczki. Takie wskaźniki często są dołączane do wkładów. Możesz także spotkać się ze sznureczkiem, który jest przewieszony przez dziurki w spodzie doniczki i swobodnie zwisa w dół, zapewniając pociąg kapilarny dla wody z osłonki zewnętrznej;
• drugi typ wkładu nie jest wyposażony w pływak, ale może mieć sam sznureczek.

Wkład powinien charakteryzować się szerokimi szczelinami, umożliwiającymi swobodne docieranie pożywki do korzeni oraz obszernym miejscem na rozwój bryły korzeniowej. Doniczki do hydroponiki można spotkać w dokładnie takich samych wielkościach, jak te klasyczne. Rozmiar naczynia opisywany jest za pomocą dwóch cyfr oddzielonych ukośną kreską. Pierwsza oznacza średnicę lub w przypadku doniczek kwadratowych długość boku, a druga wysokość naczynia. Na przykład doniczka 9/7 ma średnicę 9 cm i wysokość 7 cm. Przeważnie wymiary koszyczków są nieco mniejsze niż wymiary doniczek zewnętrznych, żeby można włożyć jedną w drugą.

Osłonki zewnętrzne do uprawy hydroponicznej

Doniczka zewnętrzna stanowi zbiorniczek na pożywkę, czyli roztwór wodny z dodatkiem nawozu. Naczynie do hydroponiki:

• musi być całkowicie wodoszczelne,
• nie powinno przepuszczać światła, które może niekorzystnie wpłynąć na korzenie większości gatunków. Dodatkowo zwiększa to ryzyko rozwoju glonów, które same w sobie są nieszkodliwe dla roślin, ale zanieczyszczają pożywkę,
• powinna być dopasowana do wkładów uprawowych,
• najlepszym materiałem będą tworzywa sztuczne, np.: polistyren, który jest:
  • odporny,
  • trwały,
  • chemicznie obojętny,
  • wodoodporny.

Uwaga! W naczyniach ceramicznych mogą wystąpić mikropęknięcia i nieszczelności, dlatego nie poleca się ich do uprawy hydroponicznej.

Przeczytaj również: Sprawdź, jak zwiększyć wilgotność powietrza w domu

Wskaźnik do mierzenia poziomu wody

Zasada działania wskaźnika poziomu wody jest bardzo prosta – polega na tym, że część zwana pływakiem jest unoszona przez wodę, która znajduje się w osłonce. W jego górnej części znajduje się podziałka informująca o poziomie cieczy w doniczce. Ma ona 3 wartości:

• minimum,
• optimum,
• maksimum.

Stan wody w położeniu minimum jest najniższy z dopuszczalnych, ale i wówczas w osłonce jest jeszcze płyn. Nawet jeśli taki poziom utrzyma przez kilka dni, nie zaszkodzi to roślinie. Jeśli jednak zauważysz, że spadł on do minimum powinieneś go od razu podnieść do poziomu optimum. Wodę uzupełniaj do poziomu maksimum tylko w wyjątkowych wypadkach, na przykład, gdy wyjeżdżasz na urlop.

Do każdej wielkości koszyka istnieje odpowiedni rodzaj wskaźnika. Jego wielkość musi odpowiadać wysokości naczynia, co określa druga cyfra przy podanym wymiarze koszyka. Czyli np. dla koszyków 11/9 potrzebny jest wskaźnik poziomu wody o wysokości 9 cm.

Granulat do hydroponiki – jaki wybrać?

Hydroponiczne uprawy wymagają użycia odpowiednich granulatów, odpowiedni będzie np.:

• keramzyt,
• pumeks,
• perlit,
• lawa wulkaniczna,
• zeolit,
• wermikulit lub mieszanka powyższych.

Rolą granulatu jest zarówno dobra wentylacja korzeni, jak i zapewnienie dostępu do wody. Potrzebują one nie tylko wilgoci, ale też tlenu. W granulacie znajdują się naczynia włosowate, które wchłaniają wodę oraz równomiernie rozprowadzają ją po całym substracie, który znajduje się we wkładzie. Zapewnia to korzeniom optymalne warunki do rozwoju. Granulat powinien odznaczać się trwałą strukturą – nie rozpadać się, ani nie rozkładać. Nie może podlegać też żadnym zmianom chemicznym (np. zakwaszaniu), ani fizycznym (np. zagęszczaniu struktury). Granulat o takich własnościach jest określany przez hodowców jako obojętny.

Keramzyt

Powszechnie dostępnym i najbardziej popularnym granulatem jest keramzyt. Do uprawy hydroponicznej można używać zarówno tego nieregularnym kształcie jak i bardziej kulistego. Włosowata, chropowata struktura powoduje, że woda jest podciągana do góry, co zapewnia dobre rozprowadzenie pożywki. Za pomocą kapilarów granulat zapewnia bryle korzeniowej właściwy stosunek powietrza do wody.

Keramzyt jest produkowany w trzech wielkościach:

• 1-4 mm – stosowany głównie do wysiewu siewek i małych sadzonek,
• 4 -8 mm – używany do większych sadzonek i roślin, które z uprawy w ziemi przeniesiono do uprawy w wodzie. Ten rozmiar keramzytu jest odpowiedni dla upraw w doniczkach 9/7 albo 11/9,
• 8 do 16 mm – jest on największy i najpopularniejszy.

Jak przygotować pożywkę do hydroponiki?

Rośliny do zdrowego wzrostu potrzebują wielu substancji odżywczych – mikro– i makroelementów.

• Makroelementy potrzebne roślinom w większych ilościach to:
  • azot,
  • fosfor,
  • potas,
  • magnez,
  • wapń.
• Mikroelementy są pobierane w ilościach śladowych – do tej grupy należy na przykład żelazo i mangan.

Nawóz do hydroponiki

Na rynku znajdziesz wiele specjalnych nawozów w postaci płynów, czy proszku. Ich skład jest starannie przemyślany, a sposób dawkowania bardzo prosty. Najbardziej popularne są nawozy w formie płynnej. Zawsze należy uważnie przeczytać instrukcję podawania danego preparatu i stosować się do wskazówek. Jeśli zauważysz, że pożywka jest zbyt skoncentrowana powinieneś ją rozcieńczyć. Należy unikać przenawożenia rośliny. W poważniejszych przypadkach trzeba przepłukać granulat pod bieżącą wodą i wymienić pożywkę na nową.

Po dodaniu nawozu do wody tworzy się tak zwana pożywka, choć potocznie mówi się o niej „woda”. Taki roztwór sprawia, że roślina w łatwy sposób otrzymuje wszystkie potrzebne substancje. Nie zachodzi tu potrzeba rozkładu materii organicznej i szczątków roślin na proste związki chemiczne, tak, jak to się dzieje w ziemi.

Nie wiesz jaki nawóz wybrać? Sprawdź! Biohumus - naturalne nawożenie roślin doniczkowych

Hydroponika – jak zrobić odpowiednią pożywkę?

Aby uzyskać odpowiednią pożywkę, wystarczy dobrać właściwy nawóz, rozpuścić go w wodzie we właściwych proporcjach i regularnie kontrolować poziom składników odżywczych. 

Rośliny uprawiane w hydroponice mają nieco inną budowę korzeni. W przypadku uprawy glebowej części podziemne tworzą dużą liczbę tzw. włośników, za pomocą których pobierają pokarm z podłoża. W hydroponice jest ich mało, a czasem nie ma ich wcale. Dla rośliny jest to duże udogodnienie, ponieważ nie wykorzystuje energii do budowy tkanek. Odżywcze komponenty znajdują się bezpośrednio w wodzie i do tego w komplecie. Dobrej jakości pożywka musi dostarczyć roślinie wszelkich niezbędnych mikro i makroelementów w takiej ilości, w jakiej ich potrzebuje dany gatunek. Jeśli jakieś składniki zostaną wyczerpane należy je uzupełnić.

pH to miara odczynu podłoża. Optymalna wartość dla większości uprawianych w doniczkach roślin mieści się w zakresie od 5 do 6,5. Dlatego też w hydroponice kładzie się nacisk, aby pożywka miała właśnie taki odczyn. Gdy wartość pH jest większa niż 7, takie składniki jak żelazo, mangan i fosfor są już niedostępne dla roślin. Odczyn ten możesz sprawdzić za pomocą specjalnych papierków lakmusowych. Po zanurzeniu w pożywce zabawiają się one w zależności od pH na różne kolory, które porównuje się z kolorami na specjalnej tabeli. Alternatywą jest tester poziomu pH roztworu. Dodanie dwóch kropel preparatu do roztworu w dołączonej probówce, zabarwia płyn i informuje o odczynie. Warto dodać, że poziom pH możesz obniżać lub zwiększać poprzez dodanie specjalnego regulatora.

Wady i zalety hydroponiki

Chociaż korzyści płynące z hydroponiki są czasami kwestionowane, uprawa bez gleby ma wiele zalet. Niektórzy hodowcy uważają, że rośliny hydroponiczne uzyskują kilkukrotnie większe przyrosty. Wiele szkodników oraz drobnoustrojów jest przenoszonych w glebie, więc rezygnacja z niej zapewnia bardziej higieniczny system uprawy i obniżenie ryzyka występowania chorób. Za sprawą tych zalet uprawa hydroponiczna w domu, jest coraz częściej wybierana i testowana przez miłośników roślin.

Niestety istnieje też kilka wad tego systemu uprawy roślin. Jedną z nich jest koszt całego potrzebnego sprzętu – pojemników, wskaźnika, nawozów, granulatu itp. Należy również mieć na uwadze, że uprawy hydroponiczne są trudniejsze, niżeli te konwencjonalne. Hydroponika rządzi się swoimi prawami, aby była efektywna należy systematycznie kontrolować warunki, w których znajdują się rośliny, co może stanowić wyzwanie dla początkujących miłośników domowej dżungli.

Kolejna wada dotyczy systemów korzeniowych, które podczas uprawy hydroponicznej w domu są mniejsze, przez co roślina jest mniej stabilna. Gatunki ciężkie i owocujące mogą potrzebować dodatkowej formy podparcia.

Przeczytaj też: Palik z mchu sekretem dużych liści pnączy. Jak pobudzić rośliny pnące do wzrostu?

Kontrola nad roślinami w hydroponice może być zarówno wadą, jak i zaletą tej metody. Możliwość obserwacji korzeni daje wiele wskazówek, dotyczących ich stanu. Dzięki temu można szybko zareagować i podjąć odpowiednie kroki. Łatwiej też kontrolować ilość składników odżywczych, do których roślina ma dostęp, co jest ograniczone w przypadku uprawy glebowej.

Podsumowanie – czy warto wybrać uprawę hydroponiczną?

Już wiesz co to jest hydroponika i jak ta metoda uprawy roślin domowych, pozwala na ich szybszy wzrost oraz wpływa na zwiększenie kontroli hodowli domowej dżungli. Hydroponiczna uprawa jest nie tylko wydajna i ekologiczna, ale również stanowi ciekawą alternatywę dla tej konwencjonalnej, w ziemi. Ten rodzaj hodowli to nie tylko praktyczne rozwiązania, ale i fascynujące doświadczenie. Obserwowanie roślin rozwijających się w wodzie, szybki przyrost liści i korzeni, a także możliwość eksperymentowania z różnymi gatunkami to prawdziwa frajda dla pasjonatów zieleni.

Jeśli zastanawiasz się nad rozpoczęciem przygody z uprawą bez ziemi, warto zgłębić temat, jakim jest hydroponika – jak zrobić, aby rośliny rosły bujnie, zdrowo i bezproblemowo. Mamy nadzieję, że ten artykuł rozwiał Twoje wątpliwości i pokazał, że to rozwiązanie jest prostsze, niż się wydaje.
Wszelkie niezbędne akcesoria oraz podłoża znajdziesz w sklepie Zielonego Parapetu!

Oryginalny tekst napisany przez Karolinę Jagodzińską. Zaktualizowany i rozwinięty przez Lidę Stypułkowską.